
Wiele osób zgłaszających się do gabinetu ze świądem i nadmiernym łuszczeniem ma skórę dotkniętą AZS. Jednak co to właściwie jest za schorzenie? Jak rozpoznać skórę z atopowym zapaleniem? Jak radzić sobie z jej dolegliwościami?
Zapraszam do przeczytania wpisu, stworzonego na podstawie bardzo ciekawej książki Atopowe Zapalenie Skóry J. Narbutt, R. Pawliczak.
Atopowe Zapalenie Skóry
Termin AZS został wprowadzony w 1911 roku. Atopowe zapalenie skóry to trochę mylna nazwa, ponieważ choroba nie ma zbyt wiele wspólnego z atopią. Choroba ta ma wieloczynnikową, złożoną patogenzenę. Jej podstawą nie jest wywołanie nadwrażliwości typu pierwszego (tak jak ma to miejsce przy atopii), a rola przeciwciał IgE jest wtórna. W Atopowym Zapaleniu Skóry kluczową rolę odgrywa mutacja genu kodującego białko FLG – filagrynę. Mutacja ta jest elementarnym objawem ciężkiego przebiegu AZS.
Filagryna jest podstawowym białkiem strukturalnym naskórka. Odpowiada za spajanie komórek warstwy stratum corneum.
W patogenezie AZS oprócz często występującej mutacji filagryny mają znaczenie również inne zjawiska takie jak:
- uszkodzenie bariery naskórkowej,
- TEWL – przeznaskórkowa utrata wody,
- zapalenie o typie Th2, Th17, Th22,
- przezskórna ekspozycja na czynniki drażniące, alergeny, antygeny i superantygeny,
- zaburzenie składu własnej flory naskórka,
- kolonizacja bakteriami patologicznymi,
- nadkażenia wirusowe i grzybicze,
- spowolniona przebudowa naskórka i skóry właściwej.
Inne określenia AZS to:
- ezgema,
- skaza białkowa,
- wyprysk alergiczny,
- dermatitis atopica,
- atopic eczema.
Czynniki zwiększające ciężkość AZS | Czynniki zwiększające ryzyko przewlekłego przebiegu AZS |
– mutacja genu FLG (filagryny) – rozpoznanie choroby przed 12 miesiącem życia – atopia we wczesnym dzieciństwie | – pierwsze objawy dopiero po okresie dojrzewania – ciężki początkowy przebieg choroby – płeć męska |
Interakcja geny – środowisko
Za powstanie AZS nie jest odpowiedzialna jedynie mutacja genów bariery naskórkowej. Chorobie towarzyszą również inne czynniki np. środowiskowe.
W badaniach nad AZS wykazano że:
- Częstość AZS jest większa w środowisku miejskim.
- Częstość występowania AZS jest większa na obszarach o dużym zanieczyszczeniu środowiska.
- Częstość i ciężkość AZS jest większa w rodzinach, w których pali się tytoń.
- Częstość występowania AZS jest większa im krótsze jest karmienie piersią oraz im później wprowadzony jest pokarm stały.
Kryteria diagnostyczne
Najstarszym i wciąż powszechnie używanym narzędziem do rozpoznawania AZS są kryteria ustalone w 1980 r przez Hannifina i Rajkę.
Aby potwierdzić istnienie choroby dana osoba musi spełniać trzy z czterech kryteriów większych oraz obligatoryjnie trzy z mniejszych. Kryteria znajdują się tutaj. (klik)
Rola emolientów w AZS
Ze względu na znajomość patogenezy AZS w kontekście zaburzenia funkcji i budowy bariery naskórkowej staje się oczywiste, że troska o jej odbudowę i powrót prawidłowego działania jest podstawowym elementem terapeutycznym AZS. W aspekcie znajomości patogenezy AZS oraz roli emolientów w jej terapii błędem jest informowanie chorych, że emolient służy tylko do pielęgnacji skóry. Nie ma leczenia AZS bez zastosowania preparatów z tej grupy.
W zależności od nasilenia objawów AZS i skuteczności przeprowadzanego leczenia w farmakologii atopowego zapalenia skóry stosuje się:
- miejscowe lub doustne glikokortykosteroidy,
- miejscowe inhibitory kalcyneuryny,
- UVB311,
- PUVA,
- UVA-1
Jak również wdraża się postępowanie okołofarmakologiczne: - mokre opatrunki,
- dietę,
- probiotyki,
- opiekę psychologiczną.
Wiele osób dotkniętych AZS ma duży problem z doborem chociażby odpowiedniego środka myjącego głowę. W tym przypadku muszą to być preparaty specjalistyczne, które w swoim składzie posiadają odpowiednie składniki aktywne, czyli emolienty zdolne do odbudowania i uszczelniania warstwy ochronnej naskórka. Wiele trudności sprawia również farbowanie włosów. W tym przypadku w celu zmniejszenia wchłanialności substancji chemicznych znajdujących się w farbie należy stosować bloker do skóry głowy, który zmniejszy do minimum negatywne skutki oddziaływania farby na skórę głowy.