Wiele osób zgłaszających się do gabinetu ze świądem i nadmiernym łuszczeniem ma skórę dotkniętą AZS. Jednak co to właściwie jest za schorzenie? Jak rozpoznać skórę z atopowym zapaleniem? Jak radzić sobie z jej dolegliwościami?

Zapraszam do przeczytania wpisu, stworzonego na podstawie bardzo ciekawej książki Atopowe Zapalenie Skóry J. Narbutt, R. Pawliczak.

Atopowe Zapalenie Skóry

Termin AZS został wprowadzony w 1911 roku. Atopowe zapalenie skóry to trochę mylna nazwa, ponieważ choroba nie ma zbyt wiele wspólnego z atopią. Choroba ta ma wieloczynnikową, złożoną patogenzenę. Jej podstawą nie jest wywołanie nadwrażliwości typu pierwszego (tak jak ma to miejsce przy atopii), a rola przeciwciał IgE jest wtórna. W Atopowym Zapaleniu Skóry kluczową rolę odgrywa mutacja genu kodującego białko FLG – filagrynę. Mutacja ta jest elementarnym objawem ciężkiego przebiegu AZS.

Filagryna jest podstawowym białkiem strukturalnym naskórka. Odpowiada za spajanie komórek warstwy stratum corneum.

W patogenezie AZS oprócz często występującej mutacji filagryny mają znaczenie również inne zjawiska takie jak:

• uszkodzenie bariery naskórkowej,
• TEWL – przeznaskórkowa utrata wody,
• zapalenie o typie Th2, Th17, Th22,
• przezskórna ekspozycja na czynniki drażniące, alergeny, antygeny i superantygeny,
• zaburzenie składu własnej flory naskórka,
• kolonizacja bakteriami patologicznymi,
• nadkażenia wirusowe i grzybicze,
• spowolniona przebudowa naskórka i skóry właściwej.

Inne określenia AZS to:

• ezgema,
• skaza białkowa,
• wyprysk alergiczny,
• dermatitis atopica,
• atopic eczema.

Czynniki zwiększające ciężkość AZS	Czynniki zwiększające ryzyko przewlekłego przebiegu AZS
– mutacja genu FLG (filagryny) – rozpoznanie choroby przed 12 miesiącem życia – atopia we wczesnym dzieciństwie	– pierwsze objawy dopiero po okresie dojrzewania – ciężki początkowy przebieg choroby – płeć męska

Interakcja geny – środowisko

Za powstanie AZS nie jest odpowiedzialna jedynie mutacja genów bariery naskórkowej. Chorobie towarzyszą również inne czynniki np. środowiskowe.

W badaniach nad AZS wykazano że:

• Częstość AZS jest większa w środowisku miejskim.
• Częstość występowania AZS jest większa na obszarach o dużym zanieczyszczeniu środowiska.
• Częstość i ciężkość AZS jest większa w rodzinach, w których pali się tytoń.
• Częstość występowania AZS jest większa im krótsze jest karmienie piersią oraz im później wprowadzony jest pokarm stały.

Kryteria diagnostyczne

Najstarszym i wciąż powszechnie używanym narzędziem do rozpoznawania AZS są kryteria ustalone w 1980 r przez Hannifina i Rajkę.

Aby potwierdzić istnienie choroby dana osoba musi spełniać trzy z czterech kryteriów większych oraz obligatoryjnie trzy z mniejszych. Kryteria znajdują się tutaj. (klik)

Rola emolientów w AZS

Ze względu na znajomość patogenezy AZS w kontekście zaburzenia funkcji i budowy bariery naskórkowej staje się oczywiste, że troska o jej odbudowę i powrót prawidłowego działania jest podstawowym elementem terapeutycznym AZS. W aspekcie znajomości patogenezy AZS oraz roli emolientów w jej terapii błędem jest informowanie chorych, że emolient służy tylko do pielęgnacji skóry. Nie ma leczenia AZS bez zastosowania preparatów z tej grupy.

W zależności od nasilenia objawów AZS i skuteczności przeprowadzanego leczenia w farmakologii atopowego zapalenia skóry stosuje się:

• miejscowe lub doustne glikokortykosteroidy,
• miejscowe inhibitory kalcyneuryny,
• UVB311,
• PUVA,
• UVA-1
  Jak również wdraża się postępowanie okołofarmakologiczne:
• mokre opatrunki,
• dietę,
• probiotyki,
• opiekę psychologiczną.

Wiele osób dotkniętych AZS ma duży problem z doborem chociażby odpowiedniego środka myjącego głowę. W tym przypadku muszą to być preparaty specjalistyczne, które w swoim składzie posiadają odpowiednie składniki aktywne, czyli emolienty zdolne do odbudowania i uszczelniania warstwy ochronnej naskórka. Wiele trudności sprawia również farbowanie włosów. W tym przypadku w celu zmniejszenia wchłanialności substancji chemicznych znajdujących się w farbie należy stosować bloker do skóry głowy, który zmniejszy do minimum negatywne skutki oddziaływania farby na skórę głowy.